Eindspelen en computers

Één van de beroemdste pionneneindspelen (6k1/p3pp1p/3p2p1/8/4P3/1P3P2/P5PP/2K5 b - - 0 25) – die dan nog rechtstreeks uit de opening ontstaat (een Siciliaanse Draak nog wel, om het helemaal appetizing te maken) – is dat van de partij tussen de speelsters Nedeljkovic en Volpert (uit de match Joegoslavië-USSR, 1961).

Ik leerde het eerst kennen via het prima boek van Shereshevsky, Mastering the Endgame, Volume 1 (de 1.e4 openingen – Volume 2 gaat over de eindspelen die ontstaan uit de 1.d4/c4 openingen), één van de eerste boeken (die ik ken) die het eindspel koppelde aan bepaalde openingen. Meer recent heeft IGM Rios hier een nog steeds onvolprezen boek (Grandmaster Structures) als vervolg aan gebreid.

Het opmerkelijke is dat het eindspel diverse keren gespeeld is – zelfs in clubverband in België. De zettenvolgorde in de Draak is redelijk eenvoudig te memoriseren, en dus hoeft het niet te verwonderen dat zelfs < 2000-elo spelers 20 zetten theorie reproduceren.

Maar eigenlijk mag dit eindspel niet meer voorkomen: wit wint het vanuit de diagramstelling. Lichess heeft onder de “masters” tab 10 partijen (expertniveau en hoger), met een score van 50% winst voor wit, 40% remise en 10% winst voor zwart). Als we kijken naar de “gewone” partijen, dan wordt de score nog beter voor wit: 60% winst, 13% remise en 27% verlies. Mijn bigbase 2019 heeft ook 10 partijen met een gelijkaardige score (+6,=3,-1). mijn oude Corr3 databank met cr-partijen, geeft (in pre-computertijden) een score van +6,=7,-2, waarbij één speler zelfs 3x met zwart remise haalde.

In de diagramstelling geeft SF17 in lichess al een voordeel van 1,7 (39/99 diepte) aan voor wit, en wie de hoofdlijnen doorspeelt, ziet dat het voordeel enkel stijgt, tot wit een winststelling heeft. Op de Chessbase server is er al iemand geraakt tot diepte 74 met een oordeel van +4.04 voor wit. Wat dat betreft is het een goede teststelling om je eindspelvaardigheden tegen een computer te oefenen: slaag je er echt in te winnen met wit? Bovenstaande statistieken tonen aan dat 100% winst met wit niet gegarandeerd is. Hierna de partij met (niet-definitief) commentaar.

Een ander opmerkelijk voorbeeld (zie diagram hieronder) trof ik onlangs aan in het best wel OK boekje over lopereindspelen van Grivas (Thinkers Publishing, 2017). Sinds Stockfish en Komodo in 2020 het lopereindspel van de eeuw speelden (https://www.chess.com/blog/DanielRensch/greatest-bishop-endgame-ever), lijkt het evangelie hier geschreven, maar de auteur komt op één van de eerste bladzijden toch met een opmerkelijke stelling, met een al even opmerkelijk (en lang) winstplan – en dat vanuit een ogenschijnlijk gelijke stelling. Grivas geeft volgend winstplan:
1. met de koning naar de damevleugel (veld c4), om daar een doorbraak te dreigen.
2. de loper activeren
3. wanneer iets forceren op de damevleugel niet lukt, met de koning naar de koningsvleugel, om daar proberen in het zwarte kamp binnen te dringen
4. met de pionnen een doorbraak forceren (al dan niet met een (tijdelijk) pionoffer)

Een laatste voorbeeld is een stelling die had kunnen gespeeld worden in één van mijn recente partijen, maar ik koos een andere voortzetting. Achteraf zag ik dat een andere slagzet mij een winnend voordeel zou hebben opgeleverd - maar dat was me tijdens de partij totaal niet duidelijk. De computer heeft er geen moeite meer, alleen duurt de winstvoortzetting gemakkelijk enkele tientallen zetten om het voordeel dan effectief om te zetten in het winstpunt. Ik geef nog even mee dat dit dezelfde materiaalverhouding is als het eindspel van Johan Goormachtigh (2 blogberichten geleden) - het loont dus zeker om het eindspel KLLxp vs KLPxp door te spelen als je het loperpaar hebt. Zie in dat verband ook het eindspel Soultanbeieff-Flohr, Folkestone 1933, maar er zijn zoveel voorbeelden.

P.S. Je kan je afvragen vanaf wanneer bv een +1.00 of +1.50 stelling effectief "altijd" gewonnen is, maar dat is voer voor een ander artikel.