Deepseek en schaken

AI is fantastisch speelgoed, net zoals internet voor ons begin jaren 90 was. Als jonge twintiger herinner ik mij nog dat allereerste surfervaring er één was naar de Internet Chess Club, “the original home of online chess” en onlangs weer tot leven geroepen in een volgens mij vruchteloze poging om de strijd aan te gaan tegen de twee kampioenen van online schaak, chess.com en lichess.

ChatGPT (in het Frans tongue-in-cheek “Chat, j’ai pêté” genoemd) kennen we al een tijdje. Net zoals toen met internet, was één van de eerste zaken die ik met ChatGPT testte, was hoe goed zijn schaakadvies was – dat was eerder algemeen te noemen; niet slecht, maar ook niet heel specifiek (dat lag waarschijnlijk ook aan mijn vragen).

Tot dus eind januari 2025, toen deepseek kwam boven drijven (het symbooltje is een walvisje). Ook hier dus meteen de schaakschort aangetrokken en de app een pgn-file van mijn laatste interclubpartij (tot zet 23, daarna een analyselijn tot zet 35) voorgeschoteld, en dan nog eens specifiek advies gevraagd over een stelling in die partij waar ik geen goed plan vond.

Ik kreeg het volgende advies (in het Engels – in het Nederlands heb ik er mijn commentaar tussen geplaatst):
This game is a great (ahum) example of the Sicilian Defense: Sveshnikov Variation, which is a highly tactical and dynamic opening. Let’s break down the game and identify areas for improvement for **White** and **Black**.

**Key Moments and Analysis**
1. **Opening (Moves 1-10)**:

• White played the Sveshnikov Variation with **6. Ndb5** and **7. Bg5**, which is a solid choice. OK, geen spectaculaire inzichten hier, hoewel je de keuze voor de Sveshnikov eerder bij zwart moet leggen.
• Black responded well with **7...a6** and **8...b5**, challenging White’s knight on a3.
• **9. Nd5** is a standard move, but after **9...Be7**, White exchanged with **10. Bxf6**. This is a critical decision: instead of **10. Bxf6**, White could consider **10. Nxe7 Nxe7 11. Bxf6 gxf6**, leading to a more balanced position. Dit is een ietwat vreemde opmerking – eigenlijk zijn beide varianten goed, het is eerder een kwestie van smaak. SF17 verkiest trouwens 10.Lxf6 (0,2 beter dan Pxe7).

2. **Middlegame (Moves 11-20)**:

• **11. c3** is a passive move. Dit is gewoon een foute opmerking. Instead, **11. c4** would have been more aggressive, challenging Black’s pawn structure on the queenside. 11.c4 is inderdaad een interessant alternatief, waarbij zwart goed wakker moet zijn, of er staan binnen de kortste keren enkele witte pionnen heel ver op de damevleugel. Maar om 11.c4 beter te noemen dan 11.c3, neen, dat is verkeerd.
• Black castled (**11...O-O**) and developed smoothly, while White’s **12. Nc2** and **13. a4** were not the most effective. Opnieuw verkeerd: de witte zetten zijn prima – en zelfs de beste in de stelling.
• **13...Rb8** was a good move by Black, but **13...bxa4!** would have been stronger, opening the b-file and creating counterplay. Dit is wel juist, hier was ik uit boek en 13...bxa4 is effectief de hoofdlijn, 13...Tb8 is tweede keuze.
• White’s **15. Bd3** and **16. Ncb4** were not well-coordinated. Black capitalized with **16...Nxb4**, gaining a strong initiative. Zelf had ik 15.Ld3 niet verwacht – eerder 15.h4 om de loper tot een verklaring te dwingen. Maar Pcb4 vind ik wel goed, omdat wit zo de ruil van zwarts loper tegen een paard op e3 vermijdt, en in plaats daarvan de slechte zwarte loper op het bord laat (wat me later parten zou spelen).

3. **Critical Mistake (Move 22)**:

• **22. f3?** was a significant error. It weakened the e3-square and allowed Black’s bishop to dominate with **22...Bb3**. 22.f3 was misschien een wat rare zet, maar zeker geen slechte. Zwart moet met zijn centrum beginnen spelen, en dit is een zet tegen dit plan.
• Instead, **22. f4!** would have been better, challenging Black’s central control and opening lines for White’s rooks. Dit is er compleet naast en de grootste fout in de analyse. 22.f4 blundert gewoon een pion weg.

4. **Endgame (Moves 23-35)**: Op zich al opmerkelijk dat Deepseek dit al het eindspel noemt – zou het anders geweest zijn had ik de volledige partij (80 zetten) had voorgeschoteld? Er is zelfs geen ruil geweest op zet 22 en 23, dus de reden waarom we nu plots in het eindspel zitten – ik tast in het duister. In elk geval, na 23.Ta1 speelde ik 23...Tfc8(?), in plaats van het betere d5, wat ik SF17 liet analyseren tot zet 35 en dan voorschotelde aan Deepseek.

• After **23. Ra1**, Black’s **23...d5** was a strong push, opening the center and activating the pieces. OK, maar dat is dus de zet van SF17.
• White’s **24. Qxe5** was a desperate attempt to complicate the game, but Black’s **24...Bf4** and **25...Qd6** were precise, leading to a winning position. Opnieuw niet goed: Dxe5 is logisch, niet desperate, en de zetten van zwart zijn goed, maar niet winnend.
• The final blow came with **26...Bxh2+**, winning material and the game. Weer niet goed; zwart wint gewoon zijn pion terug, maar wit staat misschien nog een fractie beter.

Na deze analyse krijgen we **Suggestions for Improvement**:
**For White**:
1. **Opening Preparation**:

• Study the Sveshnikov Variation in depth. Understand the key ideas for both sides, such as pawn breaks (e.g., **c4** or **f4**) and piece activity.
• Consider alternatives to **10. Bxf6**, such as **10. Nxe7**, to maintain a more balanced position.
  2. **Middlegame Planning**:
• Avoid passive moves like **11. c3**. Instead, look for active plans like **11. c4** or **11. Nc2** followed by **a4** to challenge Black’s queenside. Interessant advise – zoals hierboven al vermeld, is 11.c4 goed speelbaar, maar leidt gewoon tot iets scherpere (op de damevleugel) voortzettingen dan de c3-variant.
• Coordinate your pieces better. For example, after **15. Bd3**, consider **16. Nce3** to reinforce the d5-square and prepare **f4**. Ja, die Pce3 had ik graag zien komen, dan was ik mijn slechte loper kwijt.
  3. **Tactical Awareness**:
• Be cautious of weakening moves like **22. f3?**. Always evaluate the consequences of pawn moves, especially in dynamic positions. Goed advies, zonder meer.
• Look for counterplay opportunities. For example, after **21...Be6**, **22. f4!** would have been a better attempt to fight for the initiative. Opnieuw, f4 is niet goed in die stelling.
  4. **Endgame Technique**:
• Study basic endgames, especially those involving bishops and pawns. This will help you handle positions like the one after **28...Bxf4** more effectively.

En ook nog eens hetzelfde **For Black**:
1. **Exploit Weaknesses**:

• After **22. f3?**, Black correctly played **22...Bb3**, but **23...d5** was even stronger. Look for ways to maximize piece activity and pawn breaks. Hoewel d5 op zet 23 objectief (volgens SF17) niet beter is dan Lb3, is het misschien wel de beste zet om te spelen als Sveshnikov-speler – uiteindelijk moet zwart iets doen met zijn pionnen, en nu lijkt het inderdaad het beste moment.
• In the endgame, focus on converting your advantage efficiently. For example, after **26...Bxh2+**, Black could have simplified further with **27...Qf4** and **28...Bxf4**.
  2. **Opening Refinement**:
• Consider **13...bxa4!** instead of **13...Rb8** to open the b-file and create counterplay on the queenside. Dat is inderdaad correct.
• Study typical Sveshnikov structures to improve your understanding of pawn breaks and piece placement. En dit is ook prima advies: geen zettenreeksen, maar patronen en structuren leren, en weten wat je in die gevallen moet doen.

**Key Lessons** Deze samenvatting laat ik even zonder commentaar, het meeste is hierboven al vermeld.
1. **Active Play**: Avoid passive moves like **11. c3** and **22. f3?**. Always look for ways to challenge your opponent and create counterplay.
2. **Piece Coordination**: Ensure your pieces are working together. For example, after **15. Bd3**, White’s knights were not well-placed to support the center.
3. **Tactical Awareness**: Be alert to tactical opportunities and threats. Moves like **22. f3?** can quickly turn the game in your opponent’s favor.
4. **Endgame Technique**: Study basic endgames to improve your ability to convert advantages.
If you’d like, I can provide specific drills or resources to help you work on these areas! Let me know.

Dat was zijn analyse van mijn partij tot zet 23, aangevuld met een analyselijn tot zet 35.

Daarna gaf ik hem de positie na wits 22ste zet, omdat ik daar een beetje planloos achtr het bord zat.
In the given position (FEN: `1r3r1k/3q2pp/3pb3/1p2p1b1/1N6/2PB1P2/1P2Q1PP/3R1RK1 b - - 0 22`), Black has a solid structure but needs to coordinate their pieces effectively to counter White's active pieces (e.g., the knight on b4 and the rook on d1). Here's a plan for Black:
Key Observations: Op zich vind ik deze analyse van de stelling goed – zeg maar 8/10.
1. **Material is equal**, but Black has a slight spatial disadvantage due to White's active knight on b4 and control of the d-file.
2. Black's bishop on g5 is pinned to the queen on d8, but it can be repositioned or exchanged if necessary. Ik begrijp niet wat Hiermee wordt bedoeld.
3. Black's rooks are not fully coordinated, and the rook on b8 is somewhat passive.
4. White's knight on b4 is a strong outpost and could become a long-term problem if not addressed.

Plan for Black:
1. **Challenge the d-file**: Black should aim to contest White's control of the d-file. The rook on f8 can be moved to d8 to challenge White's rook on d1. Ik ben niet zeker of dat het beste plan is.

• **22... Rfd8**: This move prepares to exchange rooks on the d-file, reducing White's pressure. Mwah, niet echt iets waar ik warm van wordt.
  2. **Reposition the bishop on g5**: The bishop on g5 is pinned and not doing much. Black can consider moving it to h6 or exchanging it for White's knight on b4. Dit is een goede opmerking, alleen, zou ik (nu) de loper eerder rond spelen via d8 naar b6 (zie ook hierna), vooral nu wit het verzwakkende f3 heeft gespeeld.
• **22... Bh6**: This move unpins the bishop and prepares to exchange it for the knight if White plays Nc6. Dit is opmerkelijk (goed) advies, alleen de uitvoering lijkt me niet 100% correct. Ik moest bij dit commentaar denken aan de partij Smeets-Carlsen, Wijk aan Zee 2006, waarin Carlsen effectief Ld8 speelde, omdat zijn loper niet veel meer deed op de diagonaal c1-h6. Een referentiepartij in Lichess (tussen twee 2300-spelers) ging inderdaad verder met 22.Lxf5 (dus in plaats van de partijzet 22.Tad1) 22...Lxf5 23.f3 Ld8 24.Tfd1 Lb6+
  3. **Prepare ...e4**: Black has a strong pawn on e5, and pushing ...e4 could open the position for Black's bishops and create counterplay. Op termijn is dat misschien een idee, maar zeker niet in de huidige stelling.
• After exchanging rooks on the d-file, Black can consider ...e4 to challenge White's central structure. Dit zie ik niet meteen werkelijkheid worden.
  4. **Coordinate the rooks**: If the rooks are not needed on the d-file, Black can consider doubling rooks on the f-file or shifting one to the queenside to support potential counterplay.

Sample Line:
1. **22... Rfd8**: Challenge the d-file.
2. **23. Rxd8+ Rxd8**: Exchange rooks to reduce White's pressure. Hoe dat gerealiseerd wordt, is me niet duidelijk – het lijkt erop dat Deepseek de FEN-notatie niet goed interpreteert, en denkt dat de d-lijn open is.
3. **24. Bh6**: Reposition the bishop to target the knight on b4 or support ...e4.
4. **25... e4**: Push the pawn to open the position and activate the bishops.

Conclusion:
Black's plan should focus on contesting the d-file, repositioning the bishop on g5, and preparing ...e4 to create counterplay. By coordinating the rooks and bishops, Black can neutralize White's activity and aim for a balanced or even advantageous position.

Besluit: er is weer een stap vooruit gezet in de AI-wereld op schaakvlak. Het advies is prima (voor <2000-spelers), helder en gestructureerd. Het feit dat er ook een voorbeeld voortzetting (zeg maar mini-plan) ook gegeven wordt is zeker added value. 100% perfect is het nog niet (dat zou een mix moeten zijn van de analyselijntjes van Stockfish (of Leela) met het commentaar van de AI-engine), maar het is zeker een handig instrument.
Meteen rijst dan alweer de vraag in verband met cheaten: je hoeft nu zelfs geen schaakapp meer op je gsm te hebben, je stelt gewoon de vraag aan deepseek en je krijgt advies over je stelling. Maar een beetje scheids zal het raadplegen van een hulplijn met de gsm sowieso als cheaten bestempelen, verwacht ik dan.
Onlangs hoorde ik op de radio hoe iemand op één avond een "beginnersboek voor muurklimmers" door AI had laten schrijven. Ik vermoed dat we niet veraf meer zijn van compleet door AI geschreven schaakboeken.

PS Wat betreft de frequentie van mijn blogartikelen: die gaat langzaam omlaag - we zitten nu aan een artikel per vier dagen, ik zie wel hoelang ik het volhoud aan dit tempo :-). De voorraad raakt langzaam op, maar er zit nog wat in de pipeline.

PPS Levy Rozman maakte een leuke video over een partij tussen ChatGPT en Deepseek, waarbij zowat elke schaakregel gebroken werd. Neen, we zijn er nog niet helemaal...

PPPS Wat later probeerde ik nog eens beide AI's een schaakprobleem (wit geeft mat in 2 zetten), maar dat was hopeloos. Illegale zettenreeksen, zwart stond allerminst mat na twee zetten en andere nonsens. Neen, dat is nog in grotere mate te hoog gegrepen voor de AI's.